Մ.թ.ա.
8-6դ 1-ին կես, Մարաստան պետություն (Мидия, Медия), ներկայիս Իրանի կենտրոնական տարածքները, Հանգմադա
մայրաքաղաքով: Չի պեղվել, քանի որ բազում մշակութային շերտերի տակն է մնացել, հիմա
էլ ժամանակակից քաղաք է վրան կառուցված:
Ամրոցների
մասին իմանում ենք ասորական հարթաքանդակներից: Կիակսար թագավորի օրոք (625-585) Մարաստանը Բաբելոնի հետ ուժերը համատեղելով
կործանեց Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն 612թ.:
Նրան հաջորդեց Աստիակեսը (585-520),
ում Խորենացին
հիշատակում է “Տիգրան և Աժդահակ” պատումում:
Կիակսարի
ժամանակներում մեծ նվաճումներ են արվում մինչև Փոքր Ասիա և այլուր: Իսկ Աստիակեսը արդեն
հզոր պետությունում սկսում է ներքին բարեփոխումներ անել, ինչից իշխանները դժգոհում
են: Ըստ Հերոդոտոսի նա որդի չուներ, նրա աղջիկը ամուսնացավ Կյուրոսի հոր հետ ու այդպիսով
հաստատվեցին Աքեմենյանները:
Քիչ
տեղեկություններ կան մարական ճարտարապետության մասին: Իմանում ենք միայն պատմական աղբյուրներից:
Դահլիճները սյունազարդ են եղել, նախորդելով Աքեմենյան նույնատիպ կառույցներին: Աքեմենյանների
իշխանության ժամանակ մարերը հատուկ տեղում էին, կարևոր էին: Էթնիկ առումով նրանք մոտ
են պարսիկներին:
Շինությունները
հիմնականում լինում էին պաշտպանիչ, պաշտամունքային ու բնակելի տիպի: Բնակելիներում
լայնորեն կիրառել են հում աղյուսը ու ծառը, ինչը այստեղ շատ էր: Արել են փայտից ծածկեր
սյուների վրա, դեկորում գույն կար: Պալատական կառույցներում քարը մեծ տեղ ուներ: Գրավոր աղբյուրներից հայտնի է, որ մարացիները
ապրում էին լավ ամրացած բնակելի կետերում, ուր ունեին բազում կից տնտեսական նշանակության
կառույցներ: Կային բազում այգիներ, շատ էին խաղող աճեցնում, ջրամատակարման ցանցերով
ջուրը մեծ ջրանցքներից բերելով:
Սարգոնը
մի տեղ հիացմունքով նշում է նրանց քաղաքների մասին, ասելով, որ դրանք շրջապատված էին
մի կամ երկու պատերով, աշտարակներով, խորը ջրանցքով դրանց դեմը և բանտախցերով ներսում:
Եվ պատերը, և աշտարակները վերջանում էին ատամներով:
Հերոդոտի
վկայությամբ Էկբատանը շրջապատված է եղել յոթ աստիճանաբար մեկը մյուսից բարձր պատերով,
որի վրայի ատամները ներկված են եղել տարբեր գույներով: Էկբատանի ամրոցները ընդարձակ
ու շքեղ էին, փայտից: Բարձր սյուները ծածկվում էին կիպարիսով ու մայրիով, և զարդարվում
էին ոսկե ու արծաթե թիթեղներով: Բնակելի տները անում էին հում աղյուսից, իսկ պորտիկի
սյուներն ու ծածկը` փայտից: Իսկ քաղաքից դուրս աշտարակաձև շենքեր էին կառուցվում 2-3 հարկանի, լուսամուտների ու դռների փայտե երեսակալներով,
վրանածածկ տանիքով: