226-ից սկսվում են Արտաշիր,
հետո Շապուհ շահնշահերի իշխանության շրջանները: Մինչև 651թթ: Սաս. ժամանակներում արվեստը բարձր մակարդակի վրա
էր: Շատ կառույցների նշանակությունն ու թվագրությունը պարզ չի: Կենտրոնացված պետականության
հաստատմամբ պայմանավորված արվեստներում սկսեցին գերիշխել տեղական ավանդույթները: Ամեն
քաղաքի կենտրոնում շուկան էր, և այստեղ էին հավաքած առևտրականներն ու արհեստավորները:
Քաղաքները հենարաններ էին ու վարչական կենտրոններ: Նվաճումներով պայմանավորված բնակչությունը
շատ բազմազան էր և դրա կազմի մեջ էին նաև արհեստավորները: Բնակիչներ մեծամասնությունը
սերտորեն կապված էր հողին:
ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՆ
պայմնավորել
է սասանյան պալատների ընդհանուր տեսքը և որոշ ճ-պ ձևերը: Շինանյութերը շատ բազմազան
են: Միջագետքյան շրջաններում կառուցում էին հում աղյուսից ու կավե շաղախից: Հազվադեպ
եփած աղյուսից: Ամենատարածվածը քարն էր: Հիմնական նյութը անմշակ քարն էր ու անմշակ
գլաքարը, որը գիպսե լուծույթով էր ամրացվում: Շարելուց ուշադրություն չէին դարձնում
շարին ու կապերին: Իսկ գիպսով կպցնելուց հետո մոնոլիտի տպավորություն էր ստացվում:
Արագ ամրացնելու հնարավորություն էր տալիս գիպսե լուծույթը: Իրանի տարածքում փայտը
շատ քիչ է, ու ստիպված խնայում էին: Խուսափում էին աբալովկեքի համար օգտագործել փայտը:
Մասիվ
կլոր սյուները շարում էին քարից կամ աղյուսից: Շին. տեխնիկան ու ձևերը հիմնվում են
տեղական առանձնահատկությունների վրա: Իսկ անանտառ տարածաշրջանում դա հանգեցրեց կամարների,
թաղերի ու գմբեթների:
Հատկանշական
է, որ քանի որ քարից են անում թաղն ու գմբեթը դրանք շատ ծանր են ստացվում: Թաղերից
գալիս է պահանգային ուժը, որ ճնշում է տալիս պատերին, դրանք իրարից հեռվացնելով: Դրա
համար վերևից կլորացնում են, որ էտ ուժը մարի, ներքև իջնի: Ու նաև կոնտրֆորսեր կառուցում
այդ նպատակով: Ու վերևի կլորավուն մասը ավելի բարակ են անում: Պատերը շատ հաստ են եղել
մինչև 8մետր ներքևի մասում:
Անմշակ քարից են, երևի նրա համար, որ ծանր գմբեթը պահվի:
Ծանր,
մասսիվ կառույցի տպավորություն են թողնում: Մինչ Սասանյանները քառակուսու վրա գմբեթը
պարտադիր էր կրակի տաճարների պարագայում: Սասանյաններից սկսվում է քառակուսու վրա կլոր
գմբեթ կառուցելը մ. թ. 3դ-ից ոչ միայն պաշտամունքային
նշ. կառույցենրում: Մեկ էլ Կուխ ի Խոջայում է քառակուսին կլոր գմբեթով ծածկված: Հռոմում
միևնույն ժամանակ կլորի վրա էին կլոր դնում, իսկ քառակուսու էֆեկտը ստանում էին նիշաներով:
Կան միայն տրոմպային ու առագաստային անցումներ, որոնցով ծածկում էին անկյունները: Տրոմպը
հովհարաձև տեսք ունի: Առագաստները Հռոմից են գալիս: Կամարների տարբեր տեսակներ կան.
կան պայտաձև ներքևում նեղացող, կիսագլանաձև, սլաքաձև: Ձվաձևը կամարները այստեղ շատ
են հանդիպում: Մեծ մասն են կազմում ձվաձև կամարները: Արտաշիր 1ի հիմնած Փիրուզաբադում պատը շատ հաստ է: Սենյակի կեսի
չափ էլ էին լինում պատերը: Կոնտրֆորսեր են կիրառել շատ հավելյալ ծանրություն պահելու
համար: Դրանք այստեղ ներսում են, ոչ թե դրսից: Վերևում ծածկի մասում բարակում է պատի
հաստությունը: Զարգացում չի ապրել Սասանյան ճ-պ, նույն ավանդույթները երկար մնացել
են:
Գմբեթները
արխայիկ բնույթ ունեն. տրոմպային հատվածը դեռ առանձնացված չէ: Դրանք դեռ փոքր են: Երբեմն
գմբեթի տրամագիծը անցնում է պատից: Գմբեթը ողջ ընթացքում ոչ մի էական զարգացում չի
ապրել:
Շին.
տեխնիկայի ուսումնասիման համար նշանակալի է կրակի քառակուսի տաճարը Նեյսարում: Այստեղ
նյութի բնույթը հաջորդաբար փոխվում է ներքևից վերև: Մինչև մեջտեղի մասը պատերը վայրի
քարից են, ավելի բարձր` ջարդած քար է, կամարների քարը աղյուսների նման է տաշված, գմբեթը
մանր թերթաքարից է, լուծույթը ամեն տեղ շին. գիպս է: Գմբեթի կամարակալները գետնին էին
սարքում հետո տեղադրում: Դրանք լինում էին շամբի ու գիպսի խառնուրդներից: Սա թույլ
էր տալիս շարքերը շարել չորս կողմերից զուգահեռաբար: Հիմա էլ Իրանում այդպես է. ցածր
թռիչքների պարագայում մի կտորից, իսկ բարձրի պարագայում` երկու: Որոշ տեղերում գմբեթները
թրծած աղյուսից են արվում: Հում աղյուսը թաղային հորինվածքների զարգացմանը նպաստեց:
Կոնտրֆորսերի
շնորհիվ դահլիճում եռանավության տպավորություն է ստեղծվում: Ֆասադային բացվածքի շնորհիվ
եռակի այվանի տեսք է ստանում: Պատերը ներքևում երբեմն հաստանում են: Թաղերի ու գմբեթների
ծեփվածքները ծանր են: Երբեմն կիրառում
են փայտից կապեր պատերի ամրության համար: Գրավոր աղբյուրներից իմանում ենք, որ եղել
են նաև փայտե հեծանային (արխիտրավային) ծածկեր (մարդակ) ու փայտե ձողակառույցներ:
Սակայն
շին. միտքը ողջ ընթացքում չզարգացավ, թեև հիմք եղավ հետագա ճ-պ ձեռքբերումներին: Այն
հասուն շին. դպրոց չի կարելի համարել: Գմբեթները իդեալական չի կարելի համարել, որովհետև
դրանք շատ ծանր են: